Dr Aleksandar Spasić: Karcinom prostate (KP) predstavlja veliki problem zdravstvenih sistema mnogih, pre svega razvijenih, zemalja u svetu i zauzima drugo mesto novootkrivenih karcinoma kod muškaraca a do 15% ukupno otkrivenih karcinoma.
Pojava KP je uslovljena geografskim poreklom, sa najvećim brojem novih slučajeva u Australiji i Novom Zelandu kao i u Severnoj Americi, zapadnoj i severnoj Evropi dok je najmanji broj slučajeva u državama istočne i jugoistočne Azije. U zemljama istočne i jugoistočne Evrope procenat novih pacijenata sa KP, iz godinu godinu raste.
Na područiju Balkana, karcionom prostate je zastupljen sa oko 10-14% novih slučajeva na godišnjem nivou, a u odnosu na sve tumore od kojih oboljevaju muškarci i predstavlja najčešći uzrok smrtnosti od maligne bolesti, posle karcinoma pluća i debelog creva. Poredjenja radi, u USA 2020.godine od svih karcinoma muškaraca, KP je bio na prvom mestu novootkrivenih, a po smrtnosti na drugom, posle karcinoma pluća. Na svetskom nivou, po podacima iz 2018.godine, karcinom prostate je bio drugi novootkriveni karcinom kod muškaraca i peti uzrok smrti od karcinom.
Karcinom prostate je žlezdanog porekla ali se i danas ne može jasno definisati koji su to faktori koji pokrenu proces zloćudne promene. Sve starija populacija uz mutacije u genetskom materijalu ali i život u odredjenim geografskim oblastima su podaci koji se najčešće ponavaljaju u onkološkim statistikama. KP se retko javlja kod muškaraca pre 45.godine života a broj se povećava nakon 50.godina da bi najveći broj pacijenata bio nakon 65.godine života. Manji unos masnoća životinjskog porekla je, izgleda, faktor koji smanjuje razvoj KP a sprečavaju ga i veća upotreba zelenog i crvenog povreća koje je bogato vitaminom A i C. Metabolički poremećaji – metabolički sindrom, šećerna boelst, povećanje masnoća u krvi, gojaznost i karakteristični načini ishrane su potencijalni faktori rizika za nastanak KP. Ranije studije koje se ispitavale zaštitnu ulogu Selena i vitamin E, nisu dokazale njihov protektivni efekat na nastanak KP. Uticaj alkohol na razvoj karcinoma prostate nije dovoljno jasan,a li se i dalje smatra potencijalnim faktorom rizika, što je slučaj i sa pušenjem. Povećana fizička aktivnost, i kod starijih muškaraca ima ulogu u prevenciji nastanka KP. Mali procenata pacijenata – 9% ima pravi nasledni KP.
Osnovni uzrok nastanka KP nije pozat i bolest može imati blagi – klinički nevidljivih oblika – koji daje šansu za adekvatno lečenje ali i vrlo tešku kliničku sliku već kod prvih poseta urologu gde je i uspeh lečenja mali a celokupna priča u cilju odlazaka na rutinske preglede urologa, bez straha i stida- kao u narodnoj – Strah junaku, često obraz kalja. Simptomi KP nisu specifični i u različitim fazama razvoja bolesti oni mogu biti vrlo minimalni do onih u kasnijim fazma koji uslovljavaju otežano morenje, krv u urinu, zastoj u odvodu urina iz bubrega, bolove u kostima, slabost itd. Sve ovo nam upravo i govori o značaju odlazaka na preglede urologa pre svega kada nemamo tegobe sa mokrenjem a iz razlog što je osećaj kvaliteta mokrenja vrlo subjektivan i varljiv. Dijagnoza se postavlja, pored razgovora sa pacijentom i na osnovu dva paremetra – pregleda prostate prstom – DRE – digitalno rektalni pregled – gde se pacijent nalazi u položaju na lakotovima i kolenima i urolog svojim prstom, ulazeći lagano u završni deo debelog creva utvrdjuje veličinu prostate i njenu gradju te eventualno postojanje nekih struktrua koje predstavljaju patološke promene – sumnja na KP i marker za prostatu PSA (Prostata Specifični Antigen) i njegove brojne molekularne forme (indeks PSA, PSA-Density, PSA-Velocity, PSA-duobling time, p2PSA, PHI) koji se odredjuje iz krvi i neki novi testovi iz mokraće (PCA3). Onog trenutka kad na osnovu gore navedenih parametara urolog postavi sumnju na KP ključna dijagnostička metoda je biopsija prostate koja se najčešće izvodi uz pomoć ultrzvučne – rektalne sonde i preko vodiča gde se ubodima spcijalnom iglom kroz zid debelog creva, na karakteristična mesta prostate dobija tkvio prostate koje se šalje na mikroskopski pregled i tumačenje patologa. Dobijeni pato-hsitološki nalaz u značajnoj meri, pored drugih parametara, odredjuje i način lečenja odnosno praćenja pacijenta.
Dopunske dijagnostičke metode su broje, a medju njima najčešće se primenjuju scintigrafija kostiju, multislajsni skener, različiti modalitetim magnetne rezonance, pozitronska emisiona tomografija i dr. Modaliteti lečenja su vrlo raznovrsni i uslovljeni su stadijumom bolesti, godinam života pacijenta, drugim bolestima od kojih pacijent boluje, motivacijom pacijenta za odredjeni vid lečenja itd.
Lečenje može biti i aktivno praćenje pacijenta bez terapije pa preko različith oblika operativnog lečanja – otvorena hirurgija (radikalna prostatektomija), minimalno invazivne operativne metode (robotski asistirana lapaoroskopska prostatektomija, laparoskopska prostatektomija) preko metoda kao što su lečenje fokalnom terapijom (visko intenzivni ultrazvuk -HIFU, krioterapija, fotodinamička terapija laserom), zatim savremene metode zračne terapije (spoljašnja, brahiterapija, CyberKnife robotska radiohirurgija), pojedinačne ili multiple kombinacije hormonske i/ili hemioterapije. Najveći broj pacijenata se otkriva u početnoj – lokalizovanoj fazi – kada je KP ograničena na prostatu bez širenja u okolne strukture, pre svega limfne žlezde koje se nalaze u maloj karlici kasnije u kosti i druge organe – metastatska bolest. Pacijenti u ovoj fazi bolesti imaju petogodišnje preživljavanje gotovo 100% iz čega proizilazi značaj redovnih – rutinskih pregleda urologa, barem jednom godišnje, nakon 50.godine života. Koliko je ovaj momenat značajan govori podatakda da pacijenti koji u momentu postavljanja dijagnoze imaju udaljene metastaze, preživljavaju pet godina u 34% slučajeva.
Praćenja pacijenata za vreme ili nakon završenog lečenja, ima najveći zanačaj i ne sme NIKADA da zavara pacijenta da je sa odlascima kod urologa, završeno!!!
Koja su dokumenta potrebna za prikaz pacijentu sa dokazanim karcinomom prostate, na uro onko konzilijumu?
Dr Aleksandar Spasić: Neophodni su nalazi urologa u kojima se opisuje nalaz postate prilikom rektalnog pregleda, labarotorijski nalazi, incijalna vrednost PSA, patohistološki nalaz, nalaz rentgena srca i pluća, scintigrafija kostiju i eventaulano nalaz skenera male karlice.
